چكيده

دفع مواد زائد خطرناك مايع يكي از مباحث جدي و عمدة دانش و تكنولوژي محيط زيست مي‌باشد. و اين دفع مي‌بايست بر شالودة قوانين و راهكارهاي مهندسي و استانداردهاي دقيق و روشن مبتني باشد. از اين رو قبل از دفع اين مواد بررسي رو شماي مختلف دفع با توجه به شرايط محلي و موقعيتهاي مكاني و اقليمي و شرايط اقتصادي براي انتخاب يك روش مناسب و بهينه جهت دفع حائز اهميت مي‌باشد.

در اين تحقيق پس از شناسايي و طبقه‌بندي پسابهاي خطرناك مايع اثراث زيست محيطي آنها و همچنين قوانين و استانداردهاي بين‌المللي به طور اجمالي بررسي شد. و پس روشهاي مختلف دفع پسابهاي خطرناك مايع تشريح گر ديد و از ميان روشهاي مختلف دفع اين موارد، لاگونهاي تبخيري به عنوان يكي از راهكارهاي مهندسي و فني دفع اين مواد با توجه به شرايط آب و هوايي و اقتصادي ايران مورد بررسي‌هاي فني و اقتصادي قرار گرفت و در آخر سيستم تبخيري فوق با توجه به آمار بارش و تبخير شهر اصفهان و فاضلاب فرض شدة ورودي 14300 متر مكعب در سال، طي دورة 10 ساله طراحي و مدل‌سازي كامپيوتري گشت و نتايج بدست آمده از مدل كامپيوتري حوضچة تبخيري با ابعاد 60×120 متر و عمق 5/2 متر با شيب 2 به 1 بود كه لاگون طرح شده پس از چك شدن حداكثر عمق فاضلاب در طول بهره‌برداري 10 ساله برابر 81/1 متر بود كه اين رقم بيانگر  طراحي مناسب و بهينه حوضچه با توجه به شرائط جوي و داده‌هاي مفرض مي‌باشد و در آخر سه سيستم لايه‌بندي جهت نفوذ ناپذير ساختن حوضچه‌ها معرفي گرديد كه با توجه به برآورد هزينه و نوع زائدات خطرناك دفع شده در حوضها بهترين گرينه جهت دفع سپابهاي بسيار خطرناك صنايع سيستم لايه بيندي ژئوسنتتيكي همراه با بتن مسلح پيشنهاد گشت كه هزينه نصب و تهية و آزمايشان هر متر مربع آن با توجه به فهرست‌هاي انبيه سازمان مديريت و برنامه‌ريز كشور در سال 1383 و مذاكرات با شركتهاي سازند، 142950 ريال برآورد شد. 

مقدمه

توليد پسماند، پيامد ناگزير و وجه مشترك تمامي فرآيندهاي توليد، توزيع و مصرف مداد و انرژي در جوامع كنوني است. بخشي از اين پسماندها به دليل آثار و عوارض حاد و يا مزمني كه بر سلامت انسان و كيفيت محيط زيست بر جاي مي نهند، تحت عنوان پسماندهاي زيانبار، پسماندهلاي خطرناك يا پسماندهاي ويژه تعريف و دسته‌بندي شده‌اند. بزرگترين بخش از اينگونه پسماندها از توليد و مصرف ميليونها ماده شيميايي سرچشمه مي‌گيرند كه در قرن حاضر به جوامع و طبيعت معرفي شده‌اند و مكانيزم دفاعي طبيعي براي مقابله با آنها وجود ندارد.

در سال 1983 حداقل  365 ميليون تن پسماند خطرناك در كشور امريكا توليد شده‌است. كه معادل با 3/4 كيلوگرم به ازاء هر نفر در روز مي‌باشد.

[salcedo, R.N, 1989]

تا پنجاه شاه پيش از اين، توجهي به مسأله پساندهاي خطرناك نمي‌شد. وقوع برخي  حوادث در كشورهاي صنعتي سبب شد كه افكار عمومي نسبت به اين مساله حساسيت نشان دهد و اين حساسيت موجب وضع قوانين و مقرارت پيچيده و معضل براي مديريت جامعه فرآيندهاي توليد، نگهداري، حمل و دفع اين مواد شده است.

از جمله اين حوادث مي‌توان به واقعه لاو كانال در امريكا و سوسو در ايتاليا اشاره كرد كه هر دو منجر به آلودگي شديد محيط و مرگ انسانها شدند.

حل و فصل مشكلات ناشي از توليد پسماندهاي خطرناك بسيار پرهزينه است. ميزان هزينه‌هايي كه در عرصه مديريت پسماندهاي خطرناك در كشورهاي توسعه‌يافته به مصرف مي‌رسيد بين 1 تا 10 دلار به ازاء هر نفر در سال متغيير مي‌باشد.

[ Yakwitz, Harvy, 1988]

در كشورهاي در حال توسعه، مصرف بي‌رويه مواد شيميايي از قبيل سموم كشاورزي سوختها و مواد نفتي، كودها و داروها و ساير مواد (كه گاه با سوبسيدهاي دولتي عرضه مي‌شوند)، فقدان مقرارت و آگاهي و حساسيت عمومي و فقدان دانش و تخصص در نهادهاي دولتي موجب پديد آمدن ناهنجاريهاي فراوان در مديريت پسماندهاي خطرناك شده است. ريخت و پاش مواد شيميايي خطرناك و دفع نامناسب اين مواد همراه با زباله‌هاي شهري و فاضلابها در كشور ما امري است كاملاً مشهود، روزمره و فراگير. در عين حال، بخشي قابل توجهي از مشكلات مربوط به پسماندهاي شيميايي از كشورهاي پيشرفته به كشورهاي در حال توسعه منتقل مي‌شود به عنوان مثال عليرغم منع شديد مصرف بي‌فنيلهاي پلي كلره در كشورهاي پيشرفته، هنوز هم اين مواد به كشور ما وارد مي شود و در صنعت توليد و انتقال نيروي برق به مصرف مي‌رسد. از اين رو راهكار و روش دفع اين پسماندها به دليل خطرناك بودنشان حائز اهميت مي‌باشد لذا هر كدام از راهكارهاي دفع پسماندهاي خطرناك مي‌بايست تمام مراحل دفع اين مواد را در برگيرد و در اين ميان دفع به روش لاگونهاي تبخيري به عنوان يكي از روشهاي دفع در مناطق گرمسير؛ به دليل توجيه اقتصادي و سهولت عمليات ساخت و سادگي دفع از اهميت ويژه برخوردار است. از اين رو در اين تحقيق پس از مرور اجمالي بر روشهاي مختلف دفع مواد زائد خطرناك، روش لاگونهاي تبخيري به عنوان يكي از روشهاي دفع پسابهاي خطرناك با توجه به شرايط اقليمي، جغرافيايي و اقتصادي ايران مورد بررسي فني و اقتصادي قرار گرفته شده است.